بدیل سرمایه داری

تاریخ به ما آموخته که همواره مردمانی در زمانه‌ی خود گمان می‌کردند که زندگی در بهترین حالت ممکن قرار دارد. با وجود تمام مشکلات، تصور می‌کردند وضعیتشان نسبت به پیشینیان بهتر است و شرایط موجود با روح انسان سازگار است و تغییر نخواهد کرد.

روزی کسی باور نمی‌کرد که برده‌داری قابل تغییر باشد؛ می‌پنداشتند بقای ارباب و برده لازمه‌ای طبیعی است. همین نگاه در دوران فئودالیته نیز وجود داشت: رعیت باید شکرگزار خان می‌بود.

امروزه نیز بسیاری بر این باورند که سرمایه‌داری بهترین شکل ممکن از نظم اقتصادی و اجتماعی است. اما سرمایه‌داری چیزی جز یک سیستم تولیدی نیست که حول مجموعه‌ای از حقوق، ساختارها و مناسبات قدرت شکل گرفته است. در این سیستم، سه حق بنیادین یعنی تصمیم‌گیری، دسترسی به اطلاعات، و توزیع درآمد به‌طور انحصاری در اختیار کارفرماست، نه کارگر و حقوق‌بگیر.

ما همیشه از تبعیض بیزاریم، اما گاهی محاسبه‌گری و عادت، این نفرت را از یادمان می‌برد. مثلاً چرا از آقازاده‌ها بیزاریم؟ چون می‌دانیم که مقام و منصبی دارند که حقشان نبوده. ولی وقتی سهام‌داران عمده‌ی یک شرکت، کارکنان را از حقوق اولیه‌شان محروم می‌کنند، اغلب حق را به سهام‌دار می‌دهیم!

و اگر کسی اعتراضی کند، معمولاً این پاسخ را می‌شنود: «حتماً می‌خواهی ما را شبیه کوبا یا کره شمالی کنی و آزادی‌ها را محدود کنی!»

تخیل ما را محدود کرده‌اند

دوگانه‌سازی‌هایی مانند «یا اصول‌گرا یا اصلاح‌طلب»، یا «یا سرمایه‌داری یا شوروی» ابزارهای قدیمی صاحبان قدرت‌اند برای محدود کردن تخیل ما. آن‌ها می‌خواهند ما را در چارچوب خودشان نگه دارند و از تصور دنیایی دیگر بترسانند.

بدیل سرمایه‌داری، در دستان لنین و رفقایش نبود. خودِ لنین هم دولتش را «سرمایه‌داری دولتی» نامید.

نوآم چامسکی می‌گفت: وقتی دو تا از بزرگ‌ترین ماشین‌های تبلیغاتی تاریخ، یعنی شوروی و آمریکا، به دلایل متفاوت هر دو بگویند سوسیالیسم یعنی شوروی، دیگر نمی‌توان کاری کرد

در نظام‌های دولتی هم می‌توان اصول سرمایه‌داری را داشت. مثلاً اگر جمهوری اسلامی بخش بزرگی از کشور را در اختیار سپاه قرار دهد، باز همان سرمایه‌داری است، چراکه سه حق کلیدی در انحصار گروهی محدود باقی می‌ماند.

بدیل سرمایه‌داری چیست؟

پاسخ تعاونی‌های دموکراتیک کارگری است.  در این تعاونی‌ها هر کارمند یک رأی دارد و در تمام تصمیم‌گیری‌ها مشارکت می‌کند. نمونه‌های موفق زیادی در سراسر دنیا وجود دارد؛ معروف‌ترین آن‌ها موندراگون در اسپانیا است.

در پست‌های آینده درباره‌ی این تعاونی‌ها بیشتر خواهم نوشت، اما در اینجا می‌خواهم به موضوع دیگری اشاره کنم: یکی از موانع اصلی در مسیر گسترش این تعاونی‌ها، بی‌اطلاعی و نبود ابزار مناسب است.

اپلیکیشن پیشنهادی

تصمیم گرفتم اپلیکیشنی طراحی کنم که مسیر راه‌اندازی و مدیریت تعاونی‌های کارگری دموکراتیک را هموارتر کند. این پروژه را با کمک دوستان دنبال خواهم کرد.

علاوه بر علاقه‌ام به ساختارهای دموکراتیک، این پروژه برایم فرصتی شد تا ساخت اپلیکیشن با کمک هوش مصنوعی، بدون نیاز به کدنویسی را تجربه کنم. یافته‌هایم را در پست دیگری به اشتراک خواهم گذاشت.

جزییات اپ و کدها را در این لینک ببینید: مشاهده در AI Studio

پلتفرمی برای مدیریت تعاونی‌های غیرمتمرکز

این اپلیکیشن یک پلتفرم مدیریت تعاونی کاری غیرمتمرکز است که بر اساس واحدهایی به نام قبیله (Tribe) سازماندهی شده. در ادامه، بخش‌های اصلی آن را معرفی می‌کنم:

۱. ساختار کلی

• کاربران (Users): اعضای تعاونی. هر کاربر می‌تواند عضو یک قبیله باشد یا هنوز قبیله‌ای نداشته باشد.

• قبایل (Tribes): هر قبیله وظیفه‌ی مشخصی دارد (مثل توسعه یا بازاریابی) و تمام فعالیت‌ها در این سطح انجام می‌شود.

۲. عضویت و ورود

• ورود: کاربران موجود می‌توانند پروفایل خود را انتخاب و وارد شوند.

• ثبت‌نام: کاربران جدید می‌توانند یک حساب کاربری ایجاد کنند.

• انتخاب قبیله: لیستی از قبایل موجود نمایش داده می‌شود. کاربر می‌تواند توضیحات و اعضای هر قبیله را ببیند.

• درخواست عضویت: شامل فرم بیوگرافی و تجربه‌ها. سپس اعضای فعلی درباره‌ی آن رأی می‌دهند.

۳. داشبورد قبیله (پس از عضویت)

الف. بخش پیشنهادها

• هر عضو می‌تواند یک پیشنهاد بدهد.

• با کمک هوش مصنوعی Gemini، ایده‌ی خام تبدیل به یک متن رسمی می‌شود.

• اعضای قبیله رأی «موافق»، «مخالف» یا «ممتنع» می‌دهند.

• نتایج در قالب نمودار نمایش داده می‌شود.

ب. وظایف تیمی

• شامل مراحل تشکیل تیم، انجام وظیفه و تکمیل پروژه.

• پس از تکمیل:

  • ثبت درآمد کل پروژه

  • رأی‌گیری بین اعضای تیم برای سهم‌بندی بر اساس مشارکت

  • توزیع درآمد: ۸۰٪ برای اعضای تیم، ۲۰٪ برای سایر اعضای قبیله

  • امتیازدهی همتا از ۱ تا ۵ ستاره

ج. بخش قبایل

• مشاهده لیست اعضا و درخواست‌های عضویت

• رأی‌گیری برای پذیرش عضو جدید (نیاز به ۲/۳ موافقت)

• مشاهده سایر قبایل

د. بخش ویکی

• ایجاد پایگاه دانش

• ثبت مستندات پروژه‌ها، فرایندها و آموزش‌ها

• ارتقای حافظه‌ی سازمانی تعاونی